تیترآنی: قاچاق چوب و چرای دام تهدیدی در ذخیره گاه های نادر جنگل های شمال به شمار می رود و نسل برخی از گونه ها را به شماره انداخته است.
علیرضا نوری کجوریان: بیش از ۳۳ ذخیره گاه جنگلی در کشور وجود دارد که تعدادی از آن در استان مازندران واقع شده است و نادرترین گونه‌ها نظیر زربین، توسکا، شمشاد از جمله آن به شمار می‌رود.
شمشاد از گونه‌هایی بوده که طی سال‌های گذشته به دلیل بروز آفت‌هایی نظیر شب پره و بیماری بلایت سطحی وسیعی از آن خشک شدند و تلاش برای احیای آن در دستور کار قرار دارد.
رویشگاه زربین با مساحت هفت هزار و ۴۰۰ هکتاری در منطقه‌ای نیمه خشک وجود دارد و حضور دام و قاچاق چوب و تخریب خاک این گونه کهن جنگل‌های هیرکانی را در معرض تهدید قرار داده و برای حراست و حفاظت آن، دور تا دور محدوده رویشگاهی محصور شده است.
به تاکید کارشناسان حفظ و حراست از ذخیرگاه‌های جنگلی و گونه‌های ارزشمند آن علاوه بر تدوین و اجرای طرح‌های حراستی و حفاظتی مستلزم مشارکت و تعامل جوامع محلی و حاشیه نشین است و خروج دام از عرصه‌ها و جلوگیری از قاچاق نیز به ماندگاری گونه‌های نادر کمک شایانی خواهد کرد.
یک کارشناس منابع طبیعی در مازندران با عنوان اینکه ذخیره گاه‌های جنگلی بخشی از جنگل محسوب می‌شود که در آن گونه‌های نادر و کمیاب و در معرض انقراض رویش دارند، زربین حسن آباد را از جمله آن برشمرد و گفت: این ذخیره گاه به وسیله سیم خاردار و فنس محصور شده و طرح‌های مدیریتی و حفاظتی در آن اجرا می‌شود.
قطع درختان و گونه‌های ذخیره گاهی ممنوع است
علی محمدی با بیان اینکه هر گونه قطع درختان و گونه‌ها در ذخیره گاه‌های ممنوع است، گفت: طبق قوانین سازمان جنگل‌ها هر گونه قطع گونه‌ها ممنوع است و با متخلفان برخورد قضائی صورت خواهد گرفت.
وی افزود: جنگل‌های زربین از جمله گونه‌های نادر به شمار می‌روند و این ذخیره گاه جنگلی موسوم به ذخیره گاه زربین است و شاکله و سازوکار خاصی هستند و از نظر ساختاری به سه ذون و منطقه تقسیم می‌شوند و هسته مرکزی آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
این کارشناس منابع طبیعی افزود: درختان زربین با سن بیش از هزار سال نیز در کشور مشاهده شده است و خاک آن رنگ متمایل به سفید و موسوم به آهکی دارد و نشان می‌دهد زربین از گونه‌های آهکی پسند است و آن را به خاک‌های رسی و قلیایی ترجیح می‌دهد.
چرای دام و قاچاق چوب از مهمترین تهدید فراروی ذخیره گاه‌های جنگلی در مازندران محسوب می‌شود و طی دهه‌های گذشته تلاش شد تا بخشی از دام‌های موجود در جنگل خارج شوند اما همچنان جای سم دام‌ها را در ذخیره گاه می‌توان مشاهده کرد.
علی دیوسالار از دیگر کارشناسان حوزه منابع طبیعی با بیان اینکه طبق قانون حفظ و حمایت از ذخیره گاه‌های جنگلی هرگونه قطع درخت در این عرصه ممنوع به شمار می‌رود، افزود: متأسفانه از سال‌های دور روستاییان و دامداران قرابت خاصی به ذخیرگاه‌های داشتند و در درون آن به دامداری مشغول بودند.
حضور دام در ذخیره گاه‌ها عامل تشدید تخریب عرصه‌ها است
وی با اظهار اینکه از سال ۶۸ به بعد دامدارانی که در داخل ذخیره گاه‌ها حضور داشتند با اجرای طرح‌های خروج دام از عرصه‌ها خارج شدند، حضور دام در ذخیره گاه‌ها را عاملی برای تشدید تخریب در عرصه‌ها دانست و گفت: این حضور سبب لگدکوبی خاک و تخریب و ایجاد هرزآب می‌شود و تجدید حیات طبیعی در ذخیره گاه‌ها کاسته می‌شود.
وی با اظهار اینکه تلاش‌ها را باید به سمت حفاظت پیش بریم، گفت: باید از دست اندازی به گونه‌های جنگلی جلوگیری شود و در صورت تخریب بازگشت عرصه‌ها و تجدید حیات آنها سخت و مشکل است.
وی گفت: دامداران که در حاشیه ذون های مرکزی و بینابینی حضور دارند باید برای حفظ ذخیره گاه‌ها همکاری داشته باشد.
ذخیره گاه زربین حسن آباد به دلیل رویشگاه باستانی از عصر یخبندان به سلامت عبور کرد و نقش مهمی در پیشگیری از فرسایش خاک در منطقه داشته است. مهرداد خزایی مدیرکل منابع طبیعی غرب مازندران – نوشهر با بیان اهمیت جنگل‌های هیرکانی اظهار داشت: این جنگل‌های باقیمانده عصر سوم زمین شناسی هستند و دارای گونه‌های مختلفی جنگلی، درختی، درختچه‌ای و علفی است که تعدادی از گونه‌ها نادر و منحصربه فرد هستند.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر با اظهار اینکه گونه‌هایی که در معرض تهدید هستند به عنوان گونه‌های ذخیره گاهی محسوب می‌شوند، افزود: این گونه‌ها شامل شمشاد، سرخدار، زربین، و غیره بوده که در جنگل‌های شمال کشور رویش دارند و در غرب استان نیز پنج ذون را جدا کردیم.
وی با عنوان اینکه در حال حراست از ذخیره گاه‌ها هستیم، افزود: با شیوع آفت شب پره شمشاد، بخشی از ذخیره گاه شمشاد در معرض خطر جدی قرار گرفت و سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی درصدد حفظ و احیای گونه‌های ذخیره گاهی است.
خزایی با اظهار اینکه در حال حاضر در بخشی از عرصه‌ها شاهد وجود گونه شمشاد هستیم، به برنامه‌هایی برای حراست از گونه‌های ذخیره گاهی نظیر زربین حسن آباد اشاره و اضافه کرد برنامه‌های مدیریتی و پایش، تهیه طرح‌های حفاظتی در دستور کار قرار دارد.
مدیرکل منابع طبیعی مازندران – نوشهر ذخیره گاه توت را از دیگر ذخیرگاه‌های موجود در منطقه بیان کرد و گفت: این ذخیره گاه در ارتفاعات بالای ۲۲۰۰ متر و بالای سیاه بیشه وجود دارد و ذخیره گاه توسکا نیز از دیگر موارد است.
وی با عنوان اینکه همه اقدامات و تلاش برای حفظ و صیانت و جلوگیری از نابودی گونه‌های و ذخیره گاه‌ها انجام می‌شود، افزود: این گونه‌های ذخیره گاهی نقش ارزشمندی دارند و باید نسبت به حفظ آنها اقدام کرد.
اگر یک گونه از جنگل حذف شود، بقیه گونه‌ها در امان باشد زیرا هر گونه موجود با گونه‌ای دیگر زنجیروار متصل است و ازنظر حفاظتی دارای ارزش هستند
وی با بیان اینکه گونه‌هایی که به صورت اجتماعی در کنار هم قرار می‌گیرند، از نظر خاک، ژنتیکی، اقلیم دارای خصوصیاتی است و هرگونه دخل و تصرف در شرایط خاکی، اقلیمی و غیره سبب می‌شود بخشی زنجیره اکوسیستم قطع شود و آسیب آن به کل اکوسیستم برسد، یادآور شد: این گونه نیست که اگر یک گونه از جنگل حذف شود، بقیه گونه‌ها در امان باشد زیرا هر گونه موجود با گونه‌ای دیگر زنجیروار متصل است و ازنظر حفاظتی دارای ارزش هستند از این رو جوامع محلی و حاشیه نشین همواره سعی کردند گونه‌ها را به عنوان شاخص در نظر گیرند.
وی با بیان اینکه در منطقه حسن آباد روستای ساروس در داخل ذخیره گاه زربین واقع شده است، گفت: از این گونه از گذشته استفاده دارویی می‌شود و برای ساخت درب اماکن مقدس نظیر مسجد از آن استفاده می‌کردند.
مدیرکل منابع طبیعی مازندران – نوشهر یادآور شد: باید برنامه‌های ترویجی را در جوامع محلی داشته باشیم و جلوگیری از آتش سوزی در این مناطق مسئله مهم است وتعامل با مردم در حفظ گونه‌ها کمک شایانی خواهد کرد.
طبق قوانین قطع هرگونه درخت ممنوع است اما از سال‌های قبل قاچاقچیان اقدام به قطع درخت کرده‌اند، هرچند با عملیات‌های اجرایی شمار قاچاق چوب در ذخیره گاه کاهش یافت ولی استفاده دامداران از چوب آلات خشک بر ذخیرگاه‌های جنگلی زربین فشار وارد می‌کند./مهر
