تیترآنی:از حدود دو سال پيش که تهديد ويروس مرگبار کرونا بر سر ساکنان اين کره خاکي سايه انداخت، مردم کشورهاي مختلف مرهم را در لابه‌لاي صفحات کتاب يافتند.
آذر ماه سال ۹۸ بود که از شيوع يک ويروس مرموز و مرگبار در ووهان چين خبر رسيد. ابتدا تصور مي‌شد اين بيماري يک ذات الريه ساده باشد اما رفته رفته به کابوسي تبديل شد که براي مدتي تمام فعاليت‌هاي روزمره و رويدادهاي مختلف سياسي، اجتماعي و فرهنگي را مختل کرد؛ سينماها تعطيل شدند، جشنواره‌ها و نمايشگاه‌ها به پلتفرم‌هاي آنلاين پناه بردند و حتي حراج‌هاي هنري هم به صورت مجازي برگزار شدند.
شيوع اين ويروس در تاريخ ۹ دي سال ۹۸ از طرف کميسيون بهداشت چين رسما تاييد شد و سازمان بهداشت جهاني نام کرونا يا کوويد-۱۹ را بر آن گذاشت. با شيوع ويروسي که تاکنون ۲۱۹ ميليون نفر را در جهان مبتلا کرده و جان ۴ ميليون و ۵۵۰ هزار نفر از آنها را گرفته است، همه مردم در سراسر جهان به مامن امن خانه پناه برده بودند تا به قطع زنجيره انتقال کمک کنند. اما اين خانه‌نشيني و دور بودن از گروه‌ها و حلقه‌هاي انساني براي موجودي اجتماعي مثل انسان سخت‌ترين شرايط را به وجود آورد. گويي همه با تمام حس ترس، کلافگي و بلاتکليفي که اين بيماري و تبعات آن ايجاد کرده بود، در خانه حبس شده بودند. در اين روزها بود که کتابها به عنوان يک سرگرمي دلنشين و مفيد به داد مردم جهان رسيدند.
نگاهي به رونق جهاني بازار کتاب در روزگار کرونا
خبرگزاري رويترز چندي پيش از رونق بازار کتاب سوئد در روزهاي قرنطينه و خانه‌نشيني خبر داد و نوشت ميزان فروش اين بازار در نيمه اول سال ۲۰۲۱ در مقايسه با شش ماهه اول سال ۲۰۱۹ که هنوز خبري از کرونا نبود، ۱۸ درصد افزايش يافته است که يک رکورد جديد به شمار مي‌رود.
کرونا از همان ابتدا در زمين بازار کتاب سوئد بازي کرد؛ در سال ۲۰۲۰ که تهديد اين ويروس براي اولين بار بر جهان سايه انداخت، ميزان کل فروش کتاب در اين کشور حوزه نورديک ۹ درصد افزايش يافت.
به گفته انجمن کتابفروشان سوئد بازار کتاب اين کشور در شش ماهه اول سال ۲۰۲۱ در مقايسه با سال قبل نيز افزايشي ۱۰ درصدي را تجربه کرده است؛ اين افزايش در حوزه کتاب هاي کاغذي ۷ درصد و در حوزه کتاب هاي ديجيتال ۱۴ درصد بود و فروش کتابهاي کودک بيشترين ميزان رشد را به خود اختصاص داد.
رشد بازار کتاب تنها به کشور باسوادها يعني سوئد خلاصه نمي‌شود و رد آن را مي‌توان تا کشور چکمه‌اي نيز دنبال کرد. انجمن ناشران ايتاليا (AIE) به تازگي با انتشار اعداد و ارقام جديد از فروش ۱۵ ميليون کتاب بيشتر در شش ماهه اول سال ۲۰۲۱ در مقايسه با سال ۲۰۲۰ خبر داد که از رشد ۴۴ درصدي بازار کتاب ايتاليا حکايت دارد. اين افزايش ۴۴ درصدي، درآمد بازار کتاب ايتاليا را در مقايسه با سال ۲۰۲۰، ۲۰۷ ميليون يورو و در مقايسه با سال ۲۰۱۹، ۱۵۶ ميليون يورو افزايش داد و آن به ۶۹۸ ميليون يورو رساند.
تعطيلي چند ماهه کتابفروشي‌هاي ايتاليا در بدو شيوع کرونا، بازار نشر اين کشور را براي مدتي متزلزل کرد. اما پس از آن که دولت ايتاليا کتابها را در دسته کالاهاي ضروري قرار داد، کتابفروشي‌هاي اين کشور از اواسط ماه آوريل سال ۲۰۲۰ (اواخر فروردين ۹۹) فعاليت خود را از سر گرفتند و به مدار سود برگشتند، آن هم در حالي که مردم در قرنطينه بودند و محدوديت‌هاي مسافرتي همچنان بر قوت خود باقي بود.
اگرچه رشد اخير در بازار کتاب ايتاليا همه ژانرها را دربرمي‌گيرد اما اين رشد به طور خاص در کتاب هاي مربوط به حوزه بازي و سرگرمي و کتاب هاي مصور محسوس بود که به ترتيب افزايشي چهار و سه برابري را تجربه کردند. براساس آمار، فروش کتابهاي سياسي، نقدهاي ادبي با تمرکز بر دانته، زندگينامه‌ها و خودزندگينامه‌ها هم در اين بازه زماني در بازار ايتاليا حدودا دو برابر شده است.
جواهر مديترانه نيز از رونق پساکرونايي بازار کتاب بي‌نصيب نماند و کتابفروشي‌هاي مستقل بارسلونا پذيراي موج اقبال عمومي شدند. رونق بازار کتاب در پايتخت نشر اسپانيا به حدي بود که حتي کتابفروشي‌هاي جديدي در آن افتتاح شدند. ماريانا سارياس مدير کتابفروشي بايرون که يکي از اين کتابفروشي‌هاي تازه تاسيس است، در گفت‌وگو با روزنامه گاردين گفت: احتمالا مردم ديگر در نتفليکس چيزي براي ديدن نداشتند يا در نتيجه انزواي اجباري به اين نکته پي بردند که کتاب ها دوست و همراه خوبي برايشان مي‌شوند.
تا همين چند وقت پيش، بازار کتاب در اين منطقه نابودشده به نظر مي‌رسيد. در سال ۲۰۱۳، کتابفروشي کاتالونيا که از سال ۱۹۲۴ ميلادي قطب کتاب شهر بود به ناچار تعطيل و با يک شعبه از رستوراني زنجيره‌اي جايگزين شد. کتابفروشي کانودا مختص خريد و فروش کتاب هاي دسته دوم که کارلوس رويز زافون نويسنده معروف اسپانيايي براي تصوير گورستان کتاب هاي فراموش شده در رمان پرفروش سايه باد از آن الهام گرفته بود، نيز در همان سال تعطيل شد. اين کتابفروشي سابق امروزه به يکي از شعبه‌هاي يک برند مد و فشن تغيير کاربري داده است.
لوييس مورال رئيس کتابفروشي Laie، محبوبترين فروشگاه کتاب در کاتالونيا، با اشاره به آن که در طول قرنطينه سراسري ميزان فروش کتابفروشي‌ها به ويژه در دسته آثار کلاسيک افزايش يافت، گفته بود: تعداد زيادي از مردم بار ديگر به خواندن روي آورده‌اند. آنها به دنبال جديدترين کتاب ها نيستند و متقاضي خريد کتاب هايي هستند که چند سال پيش مي‌خواستند بخوانند. بسياري از مردم به مناسبت روز سنت جوردي کتاب مي خرند اما نمي خوانند. آنها حالا متوجه حجم کتابهاي نخوانده در کتابخانه خود شده‌اند و به خواندن آنها روي آورده‌اند.
البته رونق بازار پساکرونايي کتاب تنها به بارسلونا محدود نمي‌شود. کتابفروشي‌هاي انگليس ماه ژوئن (خرداد-تير ۹۹) پس از حدود سه ماه تعطيلي، بازگشايي شدند. با وجود مقررات سختگيرانه فاصله‌گذاري اجتماعي، قرنطينه کتاب هايي که توسط مشتريان لمس مي‌شدند و وجود گالن‌هاي حاوي محلول ضدعفوني کننده دست، کتاب‌دوستان در بازگشت به کتابفروشي‌ها ذره‌اي تعلل نکردند. در اولين هفته بازگشايي‌ها، ۳ ميليون و ۸۰۰ جلد کتاب به ارزش ۳۳ ميليون پوند فروخته شد که در مقايسه با بازه زماني مشابه در سال گذشته ۳۱ درصد بيشتر بود.
فرصتي ناب براي رشد بازار کتابهاي ديجيتال
چندي پيش گاردين در يک نوشتار عنوان کرد با پناه بردن مردم به کتاب و کتابخواني در دوره قرنطينه خانگي ناشي از شيوع کرونا، فروش کتاب هاي ديجيتال ناشران انگليسي امسال به بالاترين ميزان خود رسيده است. همه‌گيري کرونا کتاب هاي الکترونيک را احيا کرد. اين نوع از کتاب ها که زماني به عنوان آينده کتابخواني تبليغ مي‌شدند، از سال ۲۰۱۴ به مدت شش سال متوالي با بحران کاهش فروش دست و پنجه نرم مي‌کردند تا اين که امسال ورق برگشت و ميزان فروش در داخل و خارج انگليس با ۱۷ درصد افزايش، در شش ماهه اول سال ميلادي، به ۱۴۴ ميليون پوند رسيد. ناشران انگليسي انتظار دارند بازار کتاب هاي الکترونيک از سال ۲۰۱۵ تاکنون، امسال بهترين سال خود را تجربه کند.
حذف ماليات بر ارزش افزوده بر کتاب هاي الکترونيک در انگليس، يکي از ديگر دلايل رونق بازار اين دست از کتاب هاست. به دنبال حذف اين ماليات ۲۰ درصدي، آمازون نيز از اول مه (۱۲ ارديبهشت ۹۹) قيمت کتاب هاي الکترونيک خود را کاهش داد تا قيمت آنها را با بهاي نسخه‌هاي چاپي معاف از ماليات هم‌تراز کند.
کتاب هاي صوتي نيز از رونق اين روزهاي بازار کتاب هاي ديجيتال بي‌نصيب نماندند؛ فروش اين نوع کتاب ها که در سال هاي گذشته محبوبيتي فزاينده به دست آورند، در نيمه اول سال جاري ميلادي با ۴۲ درصد افزايش به ۵۶ ميليون پوند رسيد و انتظار مي‌رود به راحتي رکورد فروش ۹۷ ميليون پوندي سال گذشته را بشکنند.
مجموع فروش ۱۹۹ ميليون پوندي کتاب هاي الکترونيک و صوتي در نيمه اول سال جاري ميلادي، از لحاظ ميزان فروش نسخه‌هاي ديجيتال بهترين سال را براي ناشران انگليسي رقم زده و آنها را در مسير شکستن رکورد ۳۳۶ ميليون پوندي سال ۲۰۱۹، حسابي جلو انداخته است.
استفن لوتينگا رئيس انجمن ناشران انگليس که مسئوليت انتشار آمار فروش ۶ ماهه صنعت کتاب را برعهده دارد، در اين باره گفت: اين آمار بر ماهيت ماندگار کتاب و کتابخواني تاکيد کرده و نشان مي‌دهد خوانندگان از کتاب ها در هر فرمتي استقبال مي‌کنند.
با وجود رونق بازار کتاب هاي الکترونيک و صوتي، شيوع کرونا و قرنطينه خانگي ميزان فروش کتاب هاي چاپي ناشران انگليسي در بازارهاي جهاني را در ۶ ماهه اول سال، ۵۵ ميليون پوند کاهش داد؛ کاهشي که به گفته لوتينگا با رشد بازار کتابهاي ديجيتال جبران شد.
